Üstün zekalı olarak tanılanan çocukların zeka puanı skorları ile normal olarak tanımlanan çocukların zeka puanı arasında bilimsel normlara göre belirlenmiş bir averaj farkı vardır. Üstün zekalılar parlak fikirlere sahiptir, karmaşık bilişsel faaliyetlerde daha başarılıdır ve söyleneni çok çabuk kavrayabilirler… Böyle bir durumun üstün zekalıların kişilik yapılanmasını etkilemesi de olağandır.

Her birey biricik, tek ve özeldir. Bu nedenle zeka testleri çocuk hakkında tek başına yeterli bilgi vermez. Ama çocukların zeka puanları psikologlara, öğretmenlere ve ailelere nasıl bir çocukla karşı karşıya oldukları hakkında öngörüde bulunma imkanı sağlar.

Bu bağlamda “normal” zeka skorları içinde olan çocukların özelliklerinin birbirine daha yakın seyrettiği bilinir. Bu çocuklara eğitim programı hazırlamak ve rehberlik yapmak daha kolay gözükmektedir; çünkü öngörülebilir bir çerçeve vardır.

Her çocuk yeniden keşfetmeyi gerektirir. Çocukla başarılı bir iletişime sahip olmak için bulunduğunuz rolü benimsemeli ve gerçekten çocuğa keyifle emek vermelisiniz. Üstelik rolünüz kimi zaman ebeveyn, kimi zaman öğretmen, kimi zaman psikoloğ  olabilir.

Üstün zekalı bir çocukla birlikteyseniz bu keşif için çok daha fazla çaba harcamalısınız. Üstün zekalı bir çocuğa sahip bir ailenin, çocuğunu anlamak için gerekli genetik altyapıya sahip olma ihtimali de çok yüksektir. Bundan sonra yapılması gereken uygun çevre koşullarını sağlayarak üstün zekalı çocuğun kendini gerçekleştirmesine ve çevreye uyum sağlamasına yardım etmektir.

Üstün Zekalı Bir Çocuğun Karşılaştığı Zorluklar Nelerdir?
Kendi aralarında pek çok farklılık gösteren bir grubu anlamak kadar bu grubun özelliklerine uygun eğitim olanakları hazırlamak başlı başına zor bir iştir.

Üstün zekâlı ve yetenekli öğrenciler diğer öğrencilere göre karmaşık bilgileri daha hızlı ve kolay biçimde öğrenebilirler. Bu özellikleriyle derslerde akranlarına gör daha üst seviyede bilgiye sahip olmak isterler.

Bu çocuklar kendilerine uygun olmayan bir programla eğitim aldıklarında öğrenme motivasyonlarını kaybedebilmekte ve yaratıcılıklarını ortaya koyamamaktadırlar. Yeteneklerini kullanabilecekleri, farklılaştırılmış bir eğitim programıyla yaratıcılıklarını geliştirmeye ihtiyaç duymaktadırlar.

Aynı zamanda bu çocukların  kendileri gibi olmayan yaşıtlarıyla da iletişim kurmayı öğrenmeleri gerekir. Çünkü her zaman kendileri gibi insanlarla yaşamlarını  sürdürecekleri bir hayat mümkün değildir. Bu noktada çocukların iletişim becerilerinin gelişmesi önemlidir.

Ancak bu konuda donanımlı eğitim kurumlarına, öğretmenlere, psikologlara ulaşmak her zaman mümkün olmamaktadır. Çünkü eğitsel ve duygusal rehberliğe ihtiyacı olan bu çocuklar ülkemizde yeterince devlet güvencesinde hizmet alamamaktadır.

Durum böyle olunca aileler imkanlarını zorlayarak çocuklarının ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmaktadır. Üstün zekalı ve yetenekli olmak özel eğitim, psikolojik destek, aile danışmanlığı ve farklı yapılandırılmış bir program gerektirebildiğinden aileler, bazen çocuklarına yardım etmekte maddi ve manevi olarak zorlanabilmektedirler.

Üstğn Zekalı Çocuğu Olan Ailelere 40 Önemli Öneri

1. Çocuğunuzu dinleyin, tanıyıp anlamaya çalışın.
2. Onun size uyum sağlamasını beklemek yerine siz onu anlamak için çaba harcayın.
3. Çocuğunuzu yeteneklerini geliştirme konusunda destekleyin.
4. Üstün yetenekli olsa bile başarısız olabileceğini bilin. Çocuğunuza “başarı” kadar “başarısızlığın” da hayatın normal bir parçası olduğunu öğretin.
5. Tanısı “üstün” olsa bile çocuğunuza bunu yüksek beklenti olarak yansıtmayın. Onun bir çocuk asla olduğunu unutmayın.
6. Çocuğunuza aile bireylerinin tümünün ilgi, sevgi ve saygı göstermesini sağlayın; aile bireylerine, ailenin mutluluk ve huzurunu sağlamaya yönelik yapıcı katkıda bulunabilmeleri için olanak verin.
7. Aile bireylerinin ihtiyaçları arasında doğabilecek çatışmaları gidermenin yollarını bulun.
8. Kardeşler arasında kıskançlık doğmasına neden olacak konuşma ve davranışlardan kaçının.
9. Çocuğunuzun ailenizin dışında kendisine örnek alabileceği, toplum tarafından da örnek insan olarak kabul edilen yetişkinlerle kuracağı ilişkileri teşvik edin.
10. Çocuğunuzun diğer üstün veya özel yeteneklilerle arkadaşlık ve iletişim kurmasına zemin hazırlayın.
11. Çocuğunuzun hayallerinin, hayalî oyun arkadaşlarının, fantastik ve ütopik düşüncelerinin, sıra dışı sorularının kabul edilemez olduğunu ifade eden ve cesaret kırıcı konuşma ve davranışlardan kaçının.
12. Çocuğunuza para, hastalık, ölüm, savaş gibi kavramları yaşam deneyimi olarak öğretin.
13. Başkalarının hak ve hürriyetlerine saygı gösterme, nezaket ve görgü kurallarına uyma gibi toplumsal kurallara uyum konusunda çocuğunuza örnek olun; toplumsal kuralların ve değerlerin önemini vurgulayın.
14. Çocuğunuza özel zaman ayırarak düşüncelerini dinleyin ve kendi düşüncelerinizi onunla paylaşın.
15. Hayatla kurduğu bağın ve çevresiyle kurduğu ilişkilerin  “1-0” gibi katı bir çerçevelerden uzak olmasına destek verin.
16. Çocuğunuzun sizinkinden daha iyi olan düşüncelerini, bilgilerini ve saptamalarını takdir edin.
17. Mükemmeliyetçi yapısı varsa onu törpülemek için destek verin.
18. Mizah duygusunu geliştirmek için onunla birlikte gülün ve esprilerinin hoşunuza gittiğini belli edin.
19. Çocuğunuzun hayatını, kendisine özel zaman ayıramayacağı şekilde yapılandırmaktan ve planlamaktan kaçının.
20.  Çocuğunuzu yetiştirirken yıkıcı davranışları bünyesinde barındıran cezaya dayalı denetim mekanizmasından ziyade, yapıcı ve üretken davranışlara sahip gözleme dayalı denetim mekanizmasını benimseyin; çocuğunuza, onu sürekli kontrol altında tuttuğunuzu hissettirmeyin.
21. Ona güvendiğinizi, konuşma ve davranışlarınızla gösterin.
22. Kendine güvenmesi ve sorumluluk duygusu kazanabilmesi için ihtiyacı olan rehberliği ve desteği ona sağlayın.
23. Küçük çapta iş ve sorumluluk gerektiren görevler vererek çevresini keşfetmesine yardımcı olun.
24. Merak duygusunu tatmin etmesi ve yaratıcı yönlerini geliştirmesi için araştırma yapma, deneme, fantezi kurma, test etme gibi faaliyetlerde bulunmasını teşvik edin.
25. Yeni deneyimlere hazırlayın ve bunlarla başa çıkmaya yönelik yaratıcı yolları bulmasına yardımcı olun.
26. Öğrenmeye yönelik sorularını büyük bir sabırla ve geçiştirmeden cevaplandırın; onu uygun zamanlarda olmak kaydıyla merak ettiği her şeyi sorması konusunda teşvik edin.
27. Daha derin araştırmalara yöneltecek konuları araştırarak inceleyin ve onu da bu konuları araştırma konusunda teşvik edin.
28. Problem çözmede çok çeşitli yaratıcı çözüm yolları bulunabileceğini somut olarak gösterin.
29. Problem çözmede yaratıcı çözüm yolları denemesi ve yeni çözüm yolları ortaya koyabilmesi için onu teşvik edin.
30. Bulduğu çözüm yollarının uygulanabilir olanları varsa, bunları günlük hayatınızda kullanarak onu cesaretlendiri
31. Temel öğrenme yöntemlerini geliştirebilmesinde ihtiyacı olacak müzik, resim, edebiyat, şiir gibi sanat alanlarında kullanılan sanatsal ifadeleri öğrenmesini sağlayın. Sanatsal faaliyetlerin tüm çocukların ruh sağlığı için faydalı olduğunu unutmayın.
32. Kitle iletişim araçlarının (medya) olumlu ve olumsuz yönleri üzerine tartışın; medyaya karşı eleştirel bir yaklaşım tarzı geliştirmesi ve yayınları takip etmede seçici olma alışkanlığı kazanabilmesi için kendisine rehberlikte bulunun.
33. Kitap okuma, dergi gibi süreli yayınları takip etme konularında örnek olun; ona zaman zaman kitap okuyarak okuma alışkanlığı edinmesine yardım edin.
34. Ortak ilgi alanlarınızı paylaşın; birlikte araştırın, gelişmeleri ve sanatsal etkinlikleri birlikte takip edin.
35. Hobi edinme ve hobilerini izleme konusunda teşvik edin.
36. Evde oynanabilecek satranç, dama gibi oyunları birlikte oynamayı önerin. Ailece oynayabileceğiniz yeni oyunları birlikte araştırın.
37. Üstün veya özel yeteneklilerle ilgili kamu yasalarını araştırın ve gerektiğinde başvurabileceğiniz uzman kişilerin, yardımcı kurum ve kuruluşların adreslerini öğrenin. Bu amaçla ilinizdeki veya ilçenizdeki rehberlik araştırma merkezleriniz ziyaret edin.
38. Devlete ait olan Bilsem hakkında bilgi alın. İstanbul’da Üsküdar Belediyesi’nin bünyesindeki Çocuk Üniversitesi adı altında yapılan çalışma, üstün zekalı çocuklar için planlanmıştır. Ayrıca  Koç Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi gibi bazı üniversitelerde ve özel eğitim kurumlarında çocukların ilgi alanlarını geliştirici çalışmalar yapmaktadır. Bu konuda bölgenizdeki üniversitelerden talepte bulunabilir; böylece kurumlara farklı bir bakış açısı sunabilirsiniz.
39. Bu çocuklarda üstünlük duygusunu yaratmak, aynı “aşağılık duygusu” kadar zararlı sonuçlar doğurabilir. Çocuk arkadaşlarını ve çevresindekileri aşağı görebilir. Toplumda yalnız bir kişi olarak yaşamına devam etme tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Çocuğunuzun mutlu ve sağlıklı bir yaşam sürmesi için  üstünlük duygusunun yaratılmamasına azami dikkat sarf edilmelidir.
40. Son olarak üstün bir çocuğun anne babası olmak yardım alındığında daha başarılı ve mutlu olabileceğiniz bir durumdur. Zorlandığınızda uzmana danışın ve sorun oluşmadan yardım alın.

Sınıf Öğretmenleri Neler Yapabilir?
Üstün yetenekli çocuklar için sınıf öğretmeninin öğrenim görevlerinin dışında ek öğrenim programları hazırlaması gerekir. Sınıfın seviyesi onların seviyesinden çok aşağıda kalabilir.

1. Sınıf öğretmeni, çocuğun çalışma ve ödevlerini sınıfın işlemekte olduğu konularda ve aynı tempoda tutmaya çalışmamalı, onun güç ve süratine uygun ödevler vermelidir.
2. Ödevlerde tekrara ve alıştırmalara fazla yer vermemelidir.
3. Daha çok problem çözme tekniğini gerektiren ödevler vermelidir.
4. Tartışma, proje ve dramatizasyon çalışmalarına önem vermelidir.
5. Tasnif ve organize etme olanağı veren fırsatlar hazırlamalıdır.
6. Ders etkinliklerinde kitabi etkinliklerden çok, geniş gözlem ve deneylere yer vermelidir.
7. Kendilerine özgü ilgileri olduğundan grupla olduğu kadar bireysel çalışmalara da önem vermelidir.
8. Öğrenciyi okul içi ve dışı etkinliklere yönlendirmelidir.
9. Önderliği gerektiren ya da önderliği geliştirmeye fırsat verecek çalışmalara katılması için teşvik etmelidir.
10. Üstün yetenekli çocuğun başarısını, sınıf arkadaşlarının başarısı seviyesiyle değil kendi öğrenme güç ve süratiyle karşılaştırmalıdır.
11. Anne ve babayla bu konuda işbirliği yapmalı, onlara çocuklarını ihmal etmeden ve gurura kapılmadan yetiştirmek için gerekli anlayışı kazandırmaya çalışmalıdır.
12. İleri öğrenim için en uygun yolun seçilmesinde uzmanlarla işbirliği yapmalıdır.

Çocuğunuzun Küçük Yaşta Üniversitede Okyabileceğini Biliyor Musunuz?
Amerika’nın Stanford Üniversitesi üstün zekalı (dahi) çocuklara internet üzerinden uzaktan eğitim veriyor. Zaman ve mekan sınırlılıklarını ortadan kaldırıyor. Dünyanın 35 farklı ülkesinden 15.000 civarında üstün zekalı çocuk bu eğitimden faydalanıyor. Üstün çocuklar yaşıtlarından çok önce üniversitelerin kapılarını çalabiliyor.